Gdy w przypadku bezskutecznej egzekucji właściwy ze względu na miejsce zamieszkania osoby uprawnionej – wierzyciela – wójt, burmistrz lub prezydent miasta wystąpi z wnioskiem o podjęcie działań wobec dłużnika alimentacyjnego organ właściwy dłużnika przeprowadza wywiad alimentacyjny. Celem takich działań jest ustalenie sytuacji rodzinnej, dochodowej i zawodowej dłużnika alimentacyjnego, stanu jego zdrowia, a także przyczyn niełożenia na utrzymanie osoby uprawnionej. Jak wskazał Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu, w wyroku z dnia 31 stycznia 2019 r., tak zwane „«działania wobec dłużnika alimentacyjnego» mają przede wszystkim na celu przywracanie oczekiwanego stanu rzeczy w sytuacji, gdy dochodzi do «niełożenia na utrzymanie osoby uprawnionej»” (Wyrok WSA w Poznaniu z 31.01.2019 r., II SA/Po 1062/18, LEX nr 2705604).
Zasadniczą częścią wywiadu alimentacyjnego jest odebranie od dłużnika oświadczenia o stanie majątkowym, w trakcie którego ustalona zostaje sytuacja finansowa dłużnika, jak posiadane nieruchomości, ruchomości i inne zasoby. Wyjaśnienia składane są pod groźbą odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań. W orzecznictwie podkreślono, iż wywiad alimentacyjny musi odbyć się przy udziale organu. Dłużnik jest jedynie osobą, która udziela wywiadu, nie może on zatem złożyć go samodzielnie. Przypomina o tym Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w orzeczeniu wydany w sprawie o sygn. akt IV SA/Gl 1016/17 (Wyrok WSA w Gliwicach z 26.07.2018 r., IV SA/Gl 1016/17, LEX nr 2537174.). Wywiad alimentacyjny, o którym mowa w art. 4 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, przeprowadzany jest w oparciu o kwestionariusz, którego wzór określony jest w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 23 marca 2011 r. (Dz. U. Nr 73, poz. 395). We wspomnianym akcie prawnym ustalony został również wzór oświadczenia majątkowego dłużnika alimentacyjnego.
Negatywną przesłanką podjęcia omawianych działań, jest sytuacja posiadania przez kierownika ośrodka pomocy społecznej rodzinnego wywiadu środowiskowego dotyczącego dłużnika, przeprowadzanego na podstawie przepisów ustawy z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 901 z późn. zm.). Jeżeli taki wywiad został przeprowadzony i jest nie starszy niż trzy miesiące, wówczas organ właściwy dłużnika występuje o jego wydanie.