Fundusz Alimentacyjny stanowi wyodrębnioną masę środków przeznaczonych na określony cel, który w tym wypadku odnosi się do zabezpieczenia wypłaty alimentów, których płatnicy okazali się niewypłacalni lub uchylali się od ich płacenia.
Historia Funduszu ma swoje początki w latach 70 ubiegłego stulecia, kiedy to w 1974 r. uchwalona została ustawa o Funduszu Alimentacyjnym. Administrowaniem środkami miał zająć się Zakład Ubezpieczeń Społecznych. W roku 2003 r. wprowadzona została instytucja tzw. zaliczki alimentacyjnej, która miała na celu zastąpić Fundusz. Pomysł okazał się jednak być na tyle nieefektywny, że w 2008 r. Fundusz Alimentacyjny został reaktywowany w następstwie uchwalenia ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów.
Przechodząc na grunt ww. aktu prawnego, należy zaznaczyć, że w art. 1 ust. 2 znajduje się definicja legalną Funduszu w następującym brzmieniu: „fundusz alimentacyjny stanowi system wspierania osób uprawnionych do alimentów środkami finansowymi z budżetu państwa.” Co istotne, ustawodawca czyni zastrzeżenie, iż fundusz alimentacyjny nie stanowi funduszu, w rozumieniu przepisów o finansach publicznych. Tym samym wskazana instytucja nabiera charakteru samoistnego, oderwanego nieco od utartych skojarzeń z regulacjami prawa finansowego.
Świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują przede wszystkim obywatelom polskim, ale także pewnym grupom cudzoziemców, tj. takim, przy których wynika to z wiążących Rzeczpospolitą Polską umów dwustronnych o zabezpieczeniu społecznym, przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie zezwolenia na pobyt stały, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej oraz zezwolenia na pobyt czasowy, a także tym przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w związku z uzyskaniem statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej.
W dalszej części ustawy, tj. w Rozdziale 4, ustawodawca wskazuje na tryb, w jakim przyznawane są świadczenia z Funduszu. Przepisy traktują, iż ustalenie prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego oraz ich wypłata następują odpowiednio na wniosek osoby uprawnionej lub jej przedstawiciela ustawowego. Wniosek taki składa się w urzędzie gminy lub miasta właściwym ze względu na miejsce zamieszkania osoby uprawnionej. Do wniosku należy dołączyć dokumenty, których katalog znajduje się w kolejnych przepisach ww. ustawy. Jednocześnie organ prowadzący postępowanie egzekucyjne wobec zobowiązanego z tytułu alimentów jest zobligowany do przesłania zaświadczenia o bezskutecznej egzekucji w terminie 14 dni od dnia otrzymania wezwania.
Finalnie prawodawca postanawia, iż decyzje wydane w sprawach z zakresu przyznania świadczeń z Funduszu Alimentacyjnego są natychmiast wykonalne, za wyjątkiem decyzji w sprawach dotyczących nienależnie pobranych świadczeń. Świadczenia te wypłaca się uprawnionemu w okresach miesięcznych.