Podstawowym źródłem obowiązku alimentacyjnego w polskim prawie rodzinnym jest art. 128 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Stanowi on, że obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania (obowiązek alimentacyjny) obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo.
W prawie polskim nie ma bowiem normy, która sztywno określałaby wysokość świadczenia, zostawiając tym możliwość ustalenia jej przez sąd. Oznacza to, że wysokość zasądzonych przez sąd alimentów, będzie stanowiła wypadkowa potrzeb uprawnionego i możliwości zobowiązanego, zgodnie z art. 135 §1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
O zdolności alimentacyjnej nie decydują bowiem osiągane, deklarowane zarobki, ale obiektywne, faktyczne możliwości zarobkowe. Zakres obowiązku alimentacyjnego może i powinien być większy od wynikającego z faktycznych zarobków i dochodów zobowiązanego, jeśli przy pełnym i właściwym wykorzystaniu jego sił i umiejętności zarobki i dochody byłyby większe, a istniejące warunki społeczno-gospodarcze i ważne przyczyny takiemu wykorzystaniu nie stoją na przeszkodzie. – wyrok Sądu Okręgowego w Sieradzu, z dnia 22 stycznia 2020 r., sygn. I Ca 531/19
Sędzia nie ma jednak pełnej swobody w ocenie sytuacji uprawnionego. Kodeks rodzinny i opiekuńczy wprowadza regułę, która nakazuje pomijać pewne rodzaje świadczeń przy określaniu rozmiaru obowiązku alimentacyjnego. Zgodnie z art. 135 §2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:
„Na zakres świadczeń alimentacyjnych nie wpływają:
- świadczenia z pomocy społecznej lub funduszu alimentacyjnego, o którym mowa w ustawie z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów podlegające zwrotowi przez zobowiązanego do alimentacji;
- świadczenia, wydatki i inne środki finansowe związane z umieszczeniem dziecka w pieczy zastępczej, o których mowa w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej;
- świadczenie wychowawcze, o którym mowa w ustawie z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci ;
- świadczenia rodzinne, o których mowa w ustawie z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych;
- rodzicielskie świadczenie uzupełniające, o którym mowa w ustawie z dnia 31 stycznia 2019 r. o rodzicielskim świadczeniu uzupełniającym”.
Świadczenia powyższe mają charakter pomocniczy dla osoby uprawnionej. Wynikają z ogólnego obowiązku udzielenia ochrony i wsparcia przez państwo dla danych jednostek.
Świadczenie alimentacyjne wynika natomiast ze szczególnego, czyli osobistego stosunku zobowiązanego z uprawnionym.
Dlatego też, świadczenia socjalne nie wpływają na zakres obowiązku alimentacyjnego. Mogłoby się bowiem zdarzyć, że państwo przejmowałoby całkowicie ciężar utrzymania osób uprawnionych do alimentów, co w ocenie ustawodawcy nie jest sytuacja pożądaną.
W tym miejscu, zaznaczyć także należy, że świadczenia z funduszu alimentacyjnego w żadnej mierze nie zwalniają z obowiązku alimentów.
Zgodnie z orzeczeniem Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 24 listopada 2022 o sygnaturze I OSK 1851/20: Fakt wypłaty świadczeń z funduszu alimentacyjnego na rzecz osoby małoletniej nie zwalnia zobowiązanego z obowiązku alimentacji własnego dziecka.