Alimenty - aktualności

maj 2021 r.

Koszty postępowania alimentacyjnego

Postępowania sądowe bywają bardzo kosztowne, szczególnie jeśli mamy do czynienie z roszczeniem okresowym – np. comiesięcznym. Z drugiej strony prawo polskie, a w szczególności Konstytucja chroni prawa dziecka oraz zapewnia wsparcie rodzinie (art. 71 i 72 Konstytucji). W konsekwencji, chcąc zapewnić realną możliwość dochodzenia roszczeń alimentacyjnych nawet w przypadku rodzin najuboższych, ustawodawca wprowadził szereg ułatwień finansowych.

Przede wszystkim art. 96 ust. 1 pkt 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych mówi, iż strona dochodząca roszczeń alimentacyjnych oraz strona pozwana w sprawie o obniżenie alimentów nie ma obowiązku pokrywania kosztów sądowych. Dotyczy to kosztów w całości postępowania – zarówno w I instancji (np. opłata od pozwu, wniosku o uzasadnienie czy wniosku o wydanie odpisu orzeczenia), jak i w instancji II (np. opłata od apelacji, zażalenia). Dotyczy to także wszelkich wydatków wymienionych w art. 5 ustawy – min. wynagrodzenia biegłych, kosztów ogłoszeń czy kosztów przeprowadzenia innych dowodów.

Osoba uprawniona do żądania alimentów nie zapłaci także opłaty skarbowej od pełnomocnictwa. Zwolnienie to wynika z art. 2 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy o opłacie skarbowej.

Co więcej, rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości o opłatach za czynności adwokackie (§4 ust. 1 pkt 9) ustala stawki minimalne w sprawach dotyczących alimentów na kwotę 120 zł. Jednakże nie dotyczy to sytuacji, w której obowiązek zwrotu kosztów obciąża osobę zobowiązaną do alimentów. W takiej sytuacji koszty adwokackie ustala się na zasadach ogólnych - od wartości przedmiotu sprawy. Bliźniacza regulacja znajduje się w rozporządzeniu dotyczącym opłat za czynności radców prawnych. W praktyce oznacza to, że jeżeli uprawniony do alimentów przegra sprawę, to koszty reprezentacji, które będzie musiał zwrócić stronie przeciwnej (o ile oczywiście ten korzystał z pomocy adwokata bądź radcy i wniósł o zwrot kosztów) będą bardzo niskie. Jeżeli jednak to zobowiązany do płacenia alimentów przegra sprawę, będzie musiał zwrócić uprawnionemu znacznie wyższe koszty reprezentacji.

Podsumowując, postępowanie alimentacyjne ukształtowane zostało w taki sposób, aby osoba żądająca zasądzenia alimentów oraz ich podwyższenia lub osoba pozwana o obniżenie alimentów (w tym także o ustalenie nieistnienia obowiązku alimentacyjnego) nie musiała ponosić kosztów postępowania. Z pewnością wpływa to pozytywnie na możliwość rzeczywistego egzekwowania roszczeń alimentacyjnych przez uprawnionych.

kwiecień 2021 r.

Czy sąd ma obowiązek rozstrzygnąć o alimentach w wyroku rozwodowym?

Orzeczenie rozwodu skutkuje orzeczeniem obowiązku alimentacyjnego na małoletnie dzieci byłych małżonków. Sąd w wyroku rozwodowym ma obowiązek orzec, w jaki sposób małżonkowie będą uczestniczyć w ponoszeniu kosztów związanych z utrzymaniem i wychowaniem dziecka. Nie ma możliwości, by kwestia alimentów pozostała w wyroku rozwodowym nierozstrzygnięta nawet jeśli rodzice dogadali się miedzy sobą. To samo dotyczy separacji.

Obowiązek rozstrzygnięcia w wyroku rozwodowym o wysokości alimentów na rzecz małoletnich dzieci, świadczonych przez rodzica, któremu nie powierzono pieczy nad dzieckiem, istnieje niezależnie od stanowiska rodzica, któremu powierzona zostaje piecza nad dzieckiem i jego dążenia do samodzielnego utrzymywania dziecka. Zrzeczenie się alimentów na rzecz dziecka przez jedno z rodziców będzie więc nieskuteczne, gdyż żadne z rodziców, ani też inny przedstawiciel ustawowy dziecka, nie może ważnie zrzec się z góry w jego imieniu roszczeń alimentacyjnych, jakie służą dziecku w stosunku do obojga rodziców (wyrok SN z dnia 21 października 1952 r., C 1624/52).

W innym orzeczeniu Sąd Najwyższy wskazał, że obowiązek ustalenia alimentów istnieje także wtedy, gdy jeden z rozwodzących się rodziców płaci już dobrowolnie alimenty (wyrok SN z dnia 9 stycznia 1953 r., C 2943/52).

W przypadku orzeczenia pieczy naprzemiennej sądy często rezygnują z ustalania alimentów obciążając kosztami utrzymania i wychowania małoletniego dziecka obydwoje rodziców. Ustalają wówczas, że każdy z nich ponosić będzie koszty bieżącego utrzymania dziecka w okresach sprawowania przez niego opieki bezpośredniej nad małoletnim, a pozostałe koszty będą ponoszone przez rodziców po połowie. Stanie się tak gdy sytuacja materialna obojga rodziców jest zbliżona. Natomiast gdy zarobkowe i majątkowe możliwości każdego z rodziców są różne, a dziecko przebywa u każdego z rodziców w porównywalnych okresach, może to uzasadniać zasądzenie alimentów na rzecz dziecka od tego rodzica, którego zarobkowe możliwości są wyższe.

Natomiast powierzenie jednemu z rodziców wykonywania pieczy nad dzieckiem określa tym samym sposób wykonywania przez niego obowiązku alimentacyjnego (wyrok SN z dnia 21 listopada 1952 r., C 1814/52).

Jeżeli jednak żadne z rodziców nie będzie po rozwodzie sprawować pieczy nad dzieckiem, sąd określi osobno w odniesieniu do każdego z nich wysokość zasądzonych od nich alimentów.

marzec 2021 r.

Wpływ konkubinatu byłego małżonka na wysokość alimentów

Czy możliwości zarobkowe i potrzeby konkubenta byłego małżonka mają wpływ na alimenty na dzieci z poprzedniego związku?

W wyroku z dnia 10 lipca 1998 r. I CKN 788/97 Sąd Najwyższy rozważył kwestię relacji pozostawania w konkubinacie do obowiązku alimentacyjnego. Zgodnie z sentencją wyroku, konkubinat byłego małżonka nie zwalnia od alimentów.

Z art. 60 § 3 zd. 1 KRO jednoznacznie wynika, że przesłanką wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego rozwiedzionego małżonka zobowiązanego do alimentacji jest zawarcie nowego małżeństwa przez byłego małżonka uznanego za uprawnionego do alimentacji. Przepis ten stanowi, że obowiązek dostarczania środków utrzymania małżonkowi rozwiedzionemu wygasa w razie zawarcia przez tego małżonka nowego małżeństwa. Skutek w postaci wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego między rozwiedzionymi małżonkami jest więc związany z zawarciem przez uprawnionego małżonka nowego małżeństwa. Sąd Najwyższy podkreślił tym samym różnice między małżeństwem formalnym a konkubinatem.

Natomiast w wyroku z dnia 11 lipca 2000 r II CKN 1015/00 Sąd Najwyższy wskazał, że konkubinat byłego małżonka może wpływać na wysokość alimentów. Zdaniem SN sytuacja finansowa i życiowa konkubenta jednego z byłych małżonków a tym samym także okoliczność pozostawania w faktycznym związku, może mieć wpływ na wysokość alimentów na dzieci z poprzedniego związku. Prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego w związku pozamałżeńskim sprowadza na partnerów tego związku wzajemną zależność ekonomiczną. Zdaniem sądu należy więc przyjąć, że potrzeby rozwiedzionego małżonka, który pozostaje w związku nieformalnym, podlegają ocenie z uwzględnieniem możliwości zarobkowych i majątkowych partnera rozwiedzionego małżonka w tym związku. Gdyby sądy nie brały tego pod uwagę, uprawniony do alimentacji rozwiedziony małżonek byłby w uprzywilejowanej sytuacji w stosunku do drugiego małżonka. Zdaniem Sądu Najwyższego taka sytuacja jest niedopuszczalna, gdyż godziłaby w zasady współżycia społecznego.

Podsumowując, konkubinat byłego małżonka nie zwalnia od alimentów, ale może wpływać na ich wysokość.

luty 2021 r.

Konsekwencje zmniejszenia możliwości zarobkowych przez obowiązanego alimentacyjnie dla zakresu obowiązku alimentacyjnego

Osoby, na które nałożono obowiązek płacenia alimentów często próbują tego uniknąć. Kodeks rodzinny i opiekuńczy obejmuje więc ochroną interes osoby uprawnionej do alimentów. W art. 136. określono, ze jeżeli w ciągu ostatnich trzech lat przed sądowym dochodzeniem świadczeń alimentacyjnych osoba, która była już do tych świadczeń zobowiązana, bez ważnego powodu zrzekła się prawa majątkowego lub w inny sposób dopuściła do jego utraty albo jeżeli zrzekła się zatrudnienia lub zmieniła je na mniej zyskowne, nie uwzględnia się wynikłej stąd zmiany przy ustalaniu zakresu świadczeń alimentacyjnych. Sankcja art. 136 kro skierowana jest przeciwko tym osobom zobowiązanym do alimentacji, które z własnej woli, bez ważnych powodów, pomniejszają swoje możliwości zarobkowe, co utrudnia lub uniemożliwia realizację obowiązku alimentacyjnego.

Stosownie do treści art. 138 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego w razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego. Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Okręgowego w Nowym Sączu w wyroku z dnia 24 października 2013 r. o sygn. III Ca 607/13, obowiązek alimentacyjny zależy od możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego do alimentacji oraz od usprawiedliwionych potrzeb osoby uprawnionej do alimentacji. Z racji tego do obniżenia (lub podwyższenia) alimentów może dojść w przypadku zaistnienia istotnej zmiany w sytuacji osobistej i materialnej stron stosunku alimentacyjnego.

W wyroku z dnia 12 marca 1973 r. III CRN 6/73 Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, że zmiana zatrudnienia na mniej zyskowne powodująca zmniejszenie się zarobków zobowiązanego do alimentacji może stanowić podstawę do żądania obniżenia alimentów na podstawie art. 138 kro jeśli istnieje ważny powód do tej zmiany. Oznacza to, że sankcjonowana będzie jedynie zmiana zatrudnienia na mniej zyskowne bez ważnej przyczyny. Jednakże nie można zapominać, że jeśli jednocześnie wzrosną potrzeby uprawnionego do alimentacji, a zasądzone alimenty nie przekraczają możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego, to nie będzie powodu do ich obniżenia.

Jednocześnie przyjmuje się, że już sama możliwość znalezienia przez pozwanego pracy i otrzymywania zarobków na poziomie zbliżonym do tych, które uzyskiwał w dniu ustalania alimentów sprawia, że wyłączone będzie stosowanie roszczenia o obniżenie alimentów (wyroku Sądu Okręgowego w Nowym Sączu z dnia 24 października 2013 r. o sygn. III Ca 620/13).

Warto przytoczyć słowa Sądu Okręgowego w Sieradzu z wyroku z dnia 26 czerwca 2013 r. I Ca 215/13 o tym, że zakres usprawiedliwionych potrzeb dziecka powinien być ustalony w ten sposób, aby w razie ich zaspokojenia stopa życiowa dziecka była taka sama jak stopa życiowa rodziców, gdyż poziom i jakość realizacji potrzeb dziecka zależą od możliwości zarobkowych i majątkowych rodziców, które także wyznaczają ich poziom życia.

styczeń 2021 r.

Klauzula wykonalności w sprawie o alimenty

Art. 1082 Kodeksu postepowania cywilnego mówi o nadaniu klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu, który zasądza alimenty. Zgodnie z nim tytułowi egzekucyjnemu, zasądzającemu alimenty, sąd nadaje klauzulę wykonalności z urzędu. Tytuł wykonawczy doręcza się wówczas wierzycielowi z urzędu. Tytułem tym może być zarówno wyrok, postanowienie, jak i ugoda sądowa.

Komentowany artykuł modyfikuje postanowienia art. 782 Kodeksu postepowania cywilnego, zgodnie z którym klauzulę wykonalności nadaje sąd jednoosobowo na wniosek wierzyciela. Zgodnie z tym przepisem, tytułowi egzekucyjnemu wydanemu w postępowaniu, które zostało lub mogło być wszczęte z urzędu, sąd nadaje klauzulę wykonalności z urzędu, a nakazowi zapłaty wydanemu w elektronicznym postępowaniu upominawczym sąd nadaje klauzulę wykonalności z urzędu niezwłocznie po jego uprawomocnieniu się. Oznacza to, że w sprawach dotyczących alimentów art. 782 Kodeksu postepowania cywilnego nie ma zastosowania.

W sprawach, w których zasądzono alimenty egzekucja może być wszczęta z urzędu zgodnie z art. 1085 Kodeksu postepowania cywilnego na żądanie sądu pierwszej instancji, który sprawę rozpoznawał. Żądanie takie kieruje się do właściwego organu egzekucyjnego.

Możliwe jest również wszczęcie egzekucji na wniosek. Art. 1081 § 1 Kodeksu postepowania cywilnego mówi, że jeżeli egzekucja dotyczy alimentów lub renty mającej charakter alimentów, wniosek o wszczęcie egzekucji można zgłosić również do komornika sądu właściwego ze względu na miejsce zamieszkania wierzyciela.

Od klauzuli wykonalności należy odróżnić rygor natychmiastowej wykonalności. Nadanie takiego rygoru powoduje, że orzeczenie, mimo że nieprawomocne, jest wykonalne. Wówczas dopiero powstaje możliwość zwrócenia się do komornika z wnioskiem o wszczęcie egzekucji nawet jeśli termin do zaskarżenia wyroku nie minął.

Zgodnie z art. 333 Kodeksu postepowania cywilnego sąd z urzędu (a więc bez wniosku powoda lub pozwanego) nadaje rygor natychmiastowej wykonalności, jeżeli zasądza alimenty - co do rat płatnych po dniu wniesienia powództwa. Natomiast co do rat płatnych przed wniesieniem powództwa - za okres nie dłuższy niż za trzy miesiące.

Aby rozpocząć egzekucję alimentów należy złożyć wniosek o wszczęcie egzekucji alimentów oraz tytuł wykonawczy (orzeczenie z klauzulą wykonalności). Te dokumenty składa się do komornika sądowego, w którego rewirze mieszka dłużnik lub wierzyciel.

grudzień 2020 r.

Uprawnienie rodzica małoletniego pokrzywdzonego do wykonywania jego praw w postępowaniu przeciwko drugiemu z rodziców

W treści Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego uregulowano, iż to rodzice są przedstawicielami ustawowymi dziecka pozostającego pod ich władzą rodzicielską i każde z nich może w ten sposób działać samodzielnie. Art. 98 § 2 k.r.o. wprowadza jednak wyjątek od tej zasady - żadne z rodziców nie może reprezentować dziecka przy czynnościach prawnych między dzieckiem a jednym z rodziców lub jego małżonkiem. Uregulowanie to nie będzie miało jednak zastosowania, gdy czynność prawna, której ma dokonać jedno z rodziców, polega na bezpłatnym przysporzeniu na rzecz dziecka albo dotyczy należnych dziecku od drugiego z rodziców środków utrzymania i wychowania.

Wątpliwość stanowiło, czy w sprawach o przestępstwo z art. 209 k.k. (niealimentację) małoletni pokrzywdzony może być reprezentowany przez jednego z rodziców w sytuacji, gdy oskarżonym jest drugi z rodziców czy też drugi z rodziców nie może reprezentować pokrzywdzonego dziecka i konieczne jest ustanowienie dla niego kuratora zgodnie z wymogami art. 98 § 2 i 3 oraz art. 99 k.r.o.

Do tej pory kwestia ta była niejednoznacznie rozstrzygnięta a sądy w przeważającej mierze wypowiadały się przeciwko możliwości reprezentowania przez drugiego rodzica. W Uchwale Sądu Najwyższego 7 sędziów z dnia 30 września 2010 r. I KZP 10/10 stwierdzono, że ustanowienie kuratora jest konieczne, lecz wniosek o ściganie może zostać złożony przez drugiego rodzica. Ten wyjątek dotyczył jednak jedynie czynności złożenia wniosku o ściganie i Sąd Najwyższy nie wypowiedział się w kwestii pozostałych czynności.

W postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 25 czerwca 2020 r. I KZP 4/20 sąd orzekł, że czynności prawne podejmowane przez przedstawiciela małoletniego pokrzywdzonego w postępowaniu karnym prowadzonym o przestępstwo uporczywej niealimentacji przeciwko rodzicowi dziecka są czynnościami prawnymi dotyczącymi należnych dziecku od tego rodzica środków utrzymania i wychowania, w rozumieniu przywołanego wyżej art. 98 § 2 pkt 2 k.r.o. Sąd Najwyższy rozszerzył więc swój pogląd wyrażony w dotychczasowym orzecznictwie dodając, że drugi rodzic może dokonywać wszystkich czynności. W praktyce oznacza to przyzwolenie Sądu Najwyższego na wykonywanie praw małoletniego w tym postępowaniu przez drugiego z rodziców.

listopad 2020 r.

Zasądzenie alimentów na rzecz dziecka w sprawie o rozwód

Gdy strony mają małoletnie dzieci, w pozwie rozwodowym należy uwzględnićkwestię władzy rodzicielskiej i alimentów na ich rzecz. Sąd rozwodowy ma obowiązek wydać rozstrzygnięcie w tym zakresie również wtedy, gdy strona nie zgłosiła takiego żądania.

Sąd rozwodowy zawsze orzeka o władzy rodzicielskiej nad wspólnymi małoletnimi dziećmi, nawet jeśli obowiązuje aktualnie orzeczenie innego sądu regulujące tę kwestię. Sąd powinien również w wyroku rozwodowym rozstrzygnąć kwestię obowiązku alimentacyjnego względem wspólnych małoletnich dzieci, nawet jeżeli obowiązek taki został nałożony w wydanym wcześniej orzeczeniu. Tak orzekł Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 9 czerwca 1975 r. (sygn. akt III CRN 155/75).

W praktyce oznacza to, że sąd orzekający o rozwiązaniu małżeństwa ma obowiązek rozstrzygnięcia kwestii obowiązku alimentacji dzieci.Nie zwalnia go okoliczność, że zostało to uregulowane prawomocnym wyrokiem przed wszczęciem sprawy o rozwód.

W sytuacji, gdy alimenty zostały uregulowane prawomocnym wyrokiem sądu opiekuńczego bądź ugodą sądową przed wszczęciem postępowania o rozwód, sąd rozwodowy powinien odnieść się do wcześniejszego orzeczenia. Wówczas sąd musi wskazać, czy podnosi albo obniża alimenty do konkretnej kwoty, czy też utrzymuje je na takim samym poziomie.

Jeśli sąd oceni, że nie zaszła w tym zakresie żadna zmiana stosunków, powinien stwierdzić w sentencji, że świadczenia alimentacyjne są określone w poprzednio wydanym wyroku. Natomiast w razie zmiany stanu faktycznegosąd orzekający może dokonać modyfikacji wysokości alimentów. Nie może jednak zrobić tego bez nawiązywania do poprzedniego wyroku zasądzającego alimenty. W ten sposób można uniknąć wątpliwości związanych z egzekucją.

Małżonek wnosząc o rozwód powinien wnioskować o powierzenie władzy rodzicielskiej i zasądzenie alimentów, również w sytuacji, gdy jego żądanie jest zgodne z treścią wydanego już wcześniej wyroku.

październik 2020 r.

Przedłużenie obowiązku utrzymania samotnej matki

Oczywistym jest, że dziecko, które nie pochodzi z małżeństwa, również zasługuje na opiekę i wsparcie ze strony obojga rodziców. W praktyce często może wyglądać to w ten sposób, że dzieckiem opiekuje się samotna matka, która obarczona dodatkowym obowiązkiem może nie być w stanie wykonywać pracy zarobkowej. Zgodnie z prawem zarówno dziecku jak i matce w tej sytuacji mogą przysługiwać alimenty. Sąd Najwyższy uznał, że wsparcie materialne dla matki jest również w sposób pośredni pomocą dla jej dziecka.

Podstawę dla roszczeń matki dziecka pozamałżeńskiego, które przysługują jej wobec ojca dziecka, stanowi art. 141 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Zgodnie z tym przepisem ojciec niebędący mężem matki obowiązany jest przyczynić się do pokrycia wydatków związanych z:

ciążą i porodem,
trzymiesięcznym utrzymaniem matki w okresie porodu.

Pomoc ta powinna być adekwatna do okoliczności.

Co ważne, w dalszej części tego przepisu ustawodawca określił dodatkowy obowiązek ojca dziecka. Matka może więc żądać udziału ojca w kosztach swego utrzymania przez czas dłuższy niż trzy miesiące jeżeli przemawiają za tym ważne powody.

Sąd Najwyższy w wyroku o sygn. II CR 418/78 uznał przedłużenie obowiązku utrzymania matki za dalszą ochronę praw dziecka. Zabezpieczenie matce utrzymania ma bowiem na celu zapewnienie dziecku niezbędnej opieki w sytuacji szczególnej. Za ważny powód dla przedłużenia obowiązku utrzymania matki dziecka Sąd Najwyższy uznał sytuację, w której matka zaprzestała w związku z porodem pracy zarobkowej i nie ma środków do zapewnienia sobie niezbędnego utrzymania.

wrzesień 2020 r.

Decyzja o uznaniu dłużnika alimentacyjnego za uchylającego się od zobowiązań alimentacyjnych

O wydaniu decyzji o uznaniu dłużnika alimentacyjnego za uchylającego się od zobowiązań alimentacyjnych stanowiart. 5 ust. 3 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów.Przesłanki, które są konieczne do wszczęcia postępowania w tym zakresie to:

Uniemożliwianie przeprowadzenie wywiadu alimentacyjnego przez dłużnika alimentacyjnego,
odmowa złożenia oświadczenia majątkowego przez dłużnika,
odmowa zarejestrowania się w powiatowym urzędzie pracy jako bezrobotny albo poszukujący pracy w terminie wyznaczonym przez organ właściwy dłużnika,
odmowa przyjęcia przez dłużnika propozycji odpowiedniego zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, wykonywania prac społecznie użytecznych, prac interwencyjnych, robót publicznych, prac na zasadach robót publicznych albo udziału w szkoleniu, stażu lub przygotowaniu zawodowym dorosłych bez uzasadnionej przyczyny.

Organ właściwy wszczyna wówczas postępowanie dotyczące uznania dłużnika alimentacyjnego za uchylającego się od zobowiązań alimentacyjnych, którego zwieńczeniem może być wydanie decyzji.

Następny ustęp tego przepisu wspomina o wyjątku od powyższej zasady. Precyzuje on, że decyzji o uznaniu dłużnika alimentacyjnego za uchylającego się od zobowiązań alimentacyjnych nie wydaje się wobec dłużnika alimentacyjnego, który przez okres ostatnich 6 miesięcy wywiązywał się w każdym miesiącu ze zobowiązań alimentacyjnych w kwocie nie niższej niż 50% kwoty bieżąco ustalonych alimentów.

W wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z dnia 3 grudnia 2019 r.II SA/Bk 684/19 sąd zauważył, że wykładnia przytoczonych przepisów ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów nie jest jednoznaczna. Podkreślił przy tym, że zaistnienie wymienionych przesłanek jest konieczne w chwili wszczęcia postępowania o uznaniu dłużnika alimentacyjnego za uchylającego się od zobowiązań alimentacyjnych. Jednocześnie wskazał, że w takim razie nie ma znaczenia, czy przesłanki te występują na etapie późniejszym.

W przedmiotowej sprawie przeciwko dłużnikowi alimentacyjnemu wszczęto postępowanie o uznaniu za dłużnika alimentacyjnego uchylającego się od zobowiązań alimentacyjnych.Już w trakcie prowadzenia postępowania poddał się on wywiadowi alimentacyjnemu czyli wykonał jeden z ciążących na nim obowiązków. Zdaniem sądu nie sprawiło to jednak, że odpadła przesłanka do wszczęcia i prowadzenia postępowania.

Sąd podkreślił, że przepisy te mają za zadanie mobilizować dłużników alimentacyjnych do wywiązywania się z obciążających ich obowiązków. Sąd stwierdził, że uznawanie zachowań dłużnika dokonanych na etapie prowadzonego już postępowania przeczyłoby celowi wprowadzonych do ustawy rozwiązań. Poddanie się wywiadowi alimentacyjnemu nie stanowi więc odpadnięcia przesłanki do wszczęcia postępowania. Według Sądu stanowisko dopuszczające konwalidowanie takich zachowań jest niedopuszczalne i stoi w sprzeczności z ratio ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów.

sierpień 2020 r.

Czy wierzytelność o zapłatę alimentów może być przedmiotem przelewu?

W uchwale z dnia 24 lutego 2011 r. III CZP 134/10 Sąd Najwyższy udzielił negatywnej odpowiedzi na to pytanie. SN stanął na stanowisku, że wierzytelności alimentacyjne powinny być zaliczone do tych kategorii wierzytelności, w odniesieniu do których zakaz przelewu wierzytelności wynika z celu ich powstania.

W uchwale podkreślono, że celem obowiązku alimentacyjnego na płaszczyźnie moralnej jest uczynienie zadość wynikającemu z więzów rodzinnych obowiązkowi świadczenia pomocy tym członkom rodziny, którzy własnymi siłami i środkami nie mogą zaspokoić swych potrzeb bytowych. Cel ten może być osiągnięty wyłącznie wtedy, gdy świadczenie zostanie spełnione konkretnej osobie.

Poza ściśle osobistym charakterem zobowiązania alimentacyjnego, przeniesieniu wierzytelności alimentacyjnej na osobę trzecią w drodze przelewu sprzeciwia się także przedmiot wierzytelności, którego nie stanowi zapłata, lecz zaspokojenie potrzeb życiowych uprawnionego.

Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego wierzytelności alimentacyjne nie mogą być umorzone także przez potrącenie, nie mogą być przedmiotem egzekucji ani zastawu. Ponadto uprawniony nie może zrzec się prawa do alimentacji, nawet za zapłatą jednorazowej skapitalizowanej kwoty przyszłych świadczeń, ani zbyć innej osobie zarówno samego prawa do alimentacji, jak i wymagalnych już rat alimentacyjnych.

Z tej racji uprawniony do alimentacji jest nie tylko chroniony przed ryzykiem pozbawienia go środków utrzymania w następstwie wprowadzenia jego wierzytelności alimentacyjnych do obrotu, ale także korzysta z istotnych ułatwień w dochodzeniu i egzekwowaniu zasądzonych z tego tytułu świadczeń.

Skład orzekający zwrócił uwagę na prezentowany w nowszym piśmiennictwie pogląd, który zawęża zasadę nieprzenoszalności praw alimentacyjnych przez dopuszczenie możliwości zbycia innej osobie przez uprawnionego rat alimentacyjnych już wymagalnych także w drodze przelewu wierzytelności. Podnosi się, że raty alimentacyjne, które stały się wymagalne i zostały zasądzone prawomocnym wyrokiem, nie są już ściśle związane z osobą uprawnionego. Jednakże Sąd Najwyższy nie przychyla się do tego poglądu.

lipiec 2020 r.

Szczególny charakter zabezpieczenia alimentów podczas postępowania rozwodowego.

Jak stanowi art. 445 Kodeksu postępowania cywilnego w czasie trwania procesu o rozwód, czy separację nie można wszcząć odrębnego postępowania o zaspokojenie potrzeb rodziny i o alimenty. Sprawy te należą do właściwości sądu, który rozstrzyga w sprawie rozwodowej, przy czym alimenty na czas procesu przyznawane są według przepisów o postępowaniu zabezpieczającym.

Mowa tu o art. 730 i kolejnych Kodeksu postępowania cywilnego. Aby sąd uwzględnił wniosek o zabezpieczenie trzeba min. uprawdopodobnić roszczenie. W orzecznictwie i doktrynie prawa zgodnie przyjmuje się, że „uprawdopodobnienie” nie oznacza „udowodnienia”. Wystarczy wykazać duże prawdopodobieństwo zaistnienia danego faktu. Co do zasady badanie sądu jest tu bardziej powierzchowne, nie znajdują zastosowania zasady formalnego dopuszczania i przeprowadzania dowodów. Tak przynajmniej wygląda to w „zwykłych” sprawach cywilnych.

Świadczenia alimentacyjne, szczególnie te przyznawane w trybie zabezpieczenia, mają jednak specyficzny charakter. Zagadnienie to było przedmiotem orzekania przez Sąd Apelacyjny w Krakowie (postanowienie z 21 maja 2019 r.; sygn.: I ACz 660/19), który doszedł do wniosku, że w tym przypadku postanowienie o zabezpieczeniu ma cechy „samoistności i ostateczności” oraz ma charakter merytoryczny. Sąd zwrócił uwagę, że postanowienie takie rozstrzyga ostatecznie na czas procesu o objętym nim przedmiocie i po uprawomocnieniu aż do wydania wyroku rozwodowego może być zmienione tylko w razie zmiany stosunków (np. zmiana potrzeb dziecka, zarobków rodzica). W konsekwencji sąd rozpoznając sprawę powinien wnikliwie rozpoznać zgłoszone roszczenie, tak jakby orzekał co do istoty sprawy o alimenty w osobnej sprawie. Sąd Apelacyjny wskazał przy tym na nową linię orzeczniczą Sądu Najwyższego, powołując się na uchwałę Sądu Najwyższego z 20 października 2010 r., sygn. akt: III CZP 59/10.

Podsumowując, zasądzając zabezpieczenie alimentów w czasie trwania sprawy rozwodowej sąd rozstrzygający sprawę nie może poprzestać na pobieżnym sprawdzeniu uprawdopodobnienia roszczenia, jak przy „zwykłej” sprawie cywilnej. Badanie dowodów musi być tu bardzo staranne i wnikliwe.

czerwiec 2020 r.

Czy można zabrać prawo jazdy za niepłacenie alimentów?

Egzekucja zobowiązań alimentacyjnych bywa bardzo trudna – dłużnik uchyla się od płacenia, wyzbywa się majątku lub go ukrywa, czy też nagle traci pracę. Ułatwienia dla wierzycieli wprowadza ustawa o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, która przewiduje min. możliwość odebrania dłużnikowi prawa jazdy oraz zgłoszenie go do biura informacji gospodarczej. Zanim osiągniemy taki skutek musimy jednak spełnić kilka warunków.

Przede wszystkim wierzyciel powinien udać się do komornika i rozpocząć egzekucję. Dopiero kiedy ta okaże się bezskuteczna, uprawniony może złożyć do „swojej” gminy(gmina miejsca zamieszkania uprawnionego) wniosek o podjęcie działań wobec dłużnika alimentacyjnego. Do wniosku dołącza się zaświadczenie o bezskuteczności egzekucji.

Następnie gmina dłużnika przeprowadza tak zwany wywiad alimentacyjny - ustala sytuację rodzinną, dochodową i zawodową dłużnika, a także jego stan zdrowia oraz przyczyny niealimentacji. Co więcej, od dłużnika odbiera się oświadczenie majątkowe, składane pod rygorem odpowiedzialności karnej. Zebrane w ten sposób informacje przekazuje się komornikowi, co może umożliwić egzekucję. Jeżeli dłużnika zalega ze zobowiązaniami za okres dłuższy niż 6 miesięcy, gmina zawiadamia biura informacji gospodarczej (min. BIG, KRD itp.).

Jeżeli z wywiadu alimentacyjnego wynika, że dłużnik nie może wywiązać się ze zobowiązań z powodu braku zatrudnienia, organ zobowiąże go do zarejestrowania się jako bezrobotny albo poszukujący pracy w określonym terminie (nie może być on dłuższy niż 30 dni). Dodatkowo gmina poinformuje urząd pracy o potrzebie aktywizacji zawodowej dłużnika alimentacyjnego.

Powyższe działania (szczególnie ujawnienie majątku w oświadczeni majątkowym) powinny ułatwić egzekucję należności. Co jednak gdy dłużnik:

w ciągu ostatnich 6 miesięcy przynajmniej w 1 miesiącu nie zapłacił alimentów lub zapłacił je w wysokości niższej niż 50% zobowiązania oraz
uniemożliwia przeprowadzenie wywiadu alimentacyjnego lub
odmówił złożenia oświadczenia majątkowego,
odmówił zarejestrowania się jako bezrobotny/poszukujący pracy albo
bez uzasadnionej przyczyny odmawia przyjęcia propozycji odpowiedniego zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, wykonywania prac społecznie użytecznych, prac interwencyjnych, robót publicznych, prac na zasadach robót publicznych albo udziału w szkoleniu, stażu lub przygotowaniu zawodowym dorosłych?

W takim przypadku organ gminy wyda wobec dłużnika decyzję o uznaniu go za uchylającego się od zobowiązań alimentacyjnych. Kiedy decyzja ta stanie się ostateczne (nie można się do niej odwołać do organu administracji) gmina:

złoży w prokuraturze wniosek o ściganie za przestępstwo niealimentacji oraz
złoży wniosek do starosty o zatrzymanie prawa jazdy dłużnika.

W konsekwencji starosta wyda decyzję o zatrzymaniu prawa jazdy. Starosta może badać czy została wydana decyzja o uznaniu dłużnika za uchylającego się od zobowiązań i czy jest ona prawomocna. Nie ma natomiast prawa sprawdzać, czy decyzja ta jest właściwa, zgodna z prawem i merytorycznie poprawna (tak w wyroku NSA z 14 października 2016 r., sygn. akt: I OSK 287/15).

maj 2020 r.

Renta dla uprawnionego do alimentów

W sytuacji, gdy uprawniony do alimentów nie może ich uzyskać z powodu śmierci zobowiązanego do ich płacenia, osoba odpowiedzialna za szkodę powinna zapłacić odszkodowanie w formie renty. Renta taka rekompensuje szkodę, jaką osoba uprawniona do alimentacji doznała w wyniku śmierci osoby zobowiązanej przez to, że utraciła należne jej od zmarłego świadczenia alimentacyjne.

Wysokość odszkodowania powinna odpowiadać wysokości utraconego zobowiązania alimentacyjnego.

Z racji tego osoba, względem której ciążył na zmarłym ustawowy obowiązek alimentacyjny, może żądać renty od zobowiązanego do naprawienia szkody. Renta ta powinna być obliczona stosownie do potrzeb poszkodowanego oraz do możliwości zarobkowych i majątkowych zmarłego. Jej wypłacanie powinno obejmować czas prawdopodobnego trwania obowiązku alimentacyjnego.

Jeżeli wymagają tego zasady współżycia społecznego, takiej samej renty mogą żądać inne osoby bliskie, którym zmarły dobrowolnie i stale dostarczał środków utrzymania. Warto podkreślić, że prawo do renty alimentacyjnej jest roszczeniem osobistym każdej z osób uprawnionych i powinno być określone dla każdej z tych osób odrębnie.

Zgodnie z orzecznictwem (wyrok SN z dnia 18 stycznia 1974 r. sygn. akt I CR 746/73), renta alimentacyjna nie należy się małżonkowi z powodu śmierci drugiego małżonka, jeżeli posiada pełną zdolność do pracy zarobkowej i nie jest obciążony obowiązkiem wychowywania małoletnich dzieci, chociażby za życia pozostawał na jego utrzymaniu zmarłego małżonka. Natomiast gdy pozostały przy życiu małżonek nie może podjąć pracy zarobkowej lub jest zmuszony zrezygnować z dotychczasowej pracy z powodu obowiązku wychowywania małoletnich dzieci, to pozostałemu przy życiu małżonkowi może przysługiwać renta alimentacyjna. Podobna sytuacja ma miejsce w przypadku wdowy, która w dniu śmierci męża była w ciąży.

kwiecień 2020 r.

Grzywna nakładana na pracodawcę za ukrywanie dochodów pracowników

Wzmocnienie skuteczności ściągalności świadczeń alimentacyjnych ma zapewnić nowelizacja z dnia 27 grudnia 2018 r. Jednym z założeń nowych przepisów jest nałożenie wyższych kar na pracodawców.

Istotna zmiana została wprowadzona w Kodeksie Pracy. Podniesiono wysokość grzywny nakładanej na pracodawcę w związku z zatrudnianiem dłużników alimentacyjnych "na czarno". Taka grzywna może wynosić obecnie od 15 000 do 45 000 zł. Jest to znaczna podwyżka, gdyż do tej pory jej wysokość mieściła się w przedziale 10 000– 30 000 zł. Może ona być zasądzona w przypadku, kiedy pracodawca wbrew obowiązkowi wypłaca wynagrodzenie wyższe niż wynikające z zawartej umowy o pracę bez dokonania potrąceń na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych pracownikowi będącemu osobą, przeciwko której toczy się egzekucja świadczeń alimentacyjnych.

Do tej pory Kodeks postępowania cywilnego przewidywał, że komornik ma obowiązek wzywać pracodawcę aby nie wypłacał dłużnikowi wynagrodzenia, lecz przekazywał zajęte wynagrodzenie komornikowi albo bezpośrednio wierzycielowi egzekwującemu. Sytuacja ta odnosiła się również do dłużników alimentacyjnych.

Ponadto Kodeks postępowania cywilnego przewiduje, że dokonując zajęcia wynagrodzenia za pracę, komornik wzywa pracodawcę, aby w razie istnienia przeszkód do wypłacenia wynagrodzenia w ciągu tygodnia złożył oświadczenie o rodzaju tych przeszkód. Pracodawca obowiązany jest także do niezwłocznego zawiadomienia komornika oraz wierzyciela o każdej zmianie tych okoliczności.

W razie rozwiązania stosunku pracy z dłużnikiem alimentacyjnym dotychczasowy pracodawca czyni wzmiankę o zajęciu należności w wydanym dłużnikowi świadectwie pracy, a jeżeli nowy pracodawca dłużnika jest mu znany, przesyła mu zawiadomienie komornika i dokumenty dotyczące zajęcia wynagrodzenia.

Nowelizacja grudniowa dodaje, że pracodawcy, który nie wykonał wymienionych obowiązków komornik wymierza grzywnę w wysokości do 5 000 złotych. Jeżeli pracodawca nadal uchyla się od wykonania tych czynności, grzywna może być powielana.

Przepisy te wchodzą w życia dnia 1 grudnia 2020 r.

marzec 2020 r.

Nowelizacja przepisów dotyczących ściągalności alimentów

Skuteczność ściągalności świadczeń alimentacyjnych w Polsce wzrosła w ostatnich latach, jednakże nadal nie jest ona w pełni zadowalająca. Z racji tego w dniu 27 grudnia 2018 r. w życie weszła nowelizacja niektórych przepisów dotyczących alimentów i miała ona na celu poprawę skuteczności egzekucji świadczeń alimentacyjnych.

Nowe przepisy zakładają m.in. podniesienie kryterium dochodowego uprawniającego do świadczeń z funduszu alimentacyjnego z 725 zł do 800 zł.

Dużą zmianą jest też nowe brzmienie przepisu ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, który stanowi, żeorganizując roboty publiczne, organizatorzy są obowiązani zatrudniać w pierwszej kolejności bezrobotnych będących dłużnikami alimentacyjnymi. Ponadto, Minister właściwy do spraw pracy przy podziale środków rezerwy Funduszu Pracy na finansowanie działań aktywizacyjnych realizowanych przez powiatowe i wojewódzkie urzędy pracy ma uwzględniać wszczególności działania aktywizujące bezrobotnych będących dłużnikami alimentacyjnymi.

Podniesiono również w Kodeksie pracy wysokość grzywny dla nieuczciwych pracodawców, którzy zatrudniają „na czarno” dłużników alimentacyjnych – od 1500 zł do nawet 45 000 zł (do tej pory było to od 1000 zł do 30 000 zł). Grzywna ta może być zasądzona w przypadku, gdy pracodawca wbrew obowiązkowi wypłaca wynagrodzenie wyższe niż wynikające z zawartej umowy o pracę, bez dokonania potrąceń na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych, pracownikowi będącemu osobą wobec której toczy się egzekucja świadczeń alimentacyjnych. Przepisy te wchodzą w życie 1 grudnia 2020 r.

Dodatkowo wprowadzono rozwiązania, dzięki którym komornicy sądowi od grudnia 2020 r. będą mogli sprawniej otrzymywać z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych informacje o dochodach uzyskiwanych przez dłużników alimentacyjnych. Komornicy będą uzyskiwali te informacje drogą elektroniczną – z comiesięczną aktualizacją w przypadku zmian.

Co więcej, organy egzekucyjne mogą prowadzić egzekucje z diet z tytułu podróży służbowych otrzymywanych przez dłużników (nawet do 50 proc. tych diet).

luty 2020 r.

I ACa 828/17, Zakres roszczenia zwrotnego dotyczącego świadczeń alimentacyjnych. - Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku

Jak wskazano między innymi w uchwale 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 2015 r. (sygn. akt: III CZP 77/15) roszczenie, o którym mowa w art. 140 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nie ma charakteru alimentacyjnego, a regresywny. Do takich samych wniosków doszedł także Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z 20 czerwca 2018 r. (sygn. akt: I ACa 828/17). We wskazanym orzeczeniu Sąd zauważył jednak, że nie można całkowicie „oderwać” tego roszczenia od kwestii alimentacyjnych. Wysokość roszczenia regresowego jest bowiem determinowana wysokością spoczywającego na obowiązanym obowiązku alimentacyjnego, a także wysokością świadczeń spełnionych przez osobę występującą z roszczeniem. Oznacza to, że aby żądać od kogoś zwrotu kosztów poniesionych w związku z dostarczaniem drugiemu środków utrzymania lub wychowania, należy najpierw ustalić czy osoba ta była w ogóle zobowiązana do świadczenia alimentacyjnego i w jakim zakresie obowiązek ten miałby być przez nią realizowany. Dopiero odwołując się do dyrektyw zawartych w art. 135 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego możemy stwierdzić ile dana osoba miałaby obowiązek łożyć na uprawnionego, a w konsekwencji jakiej wysokości zwrotu możemy się spodziewać.

Jeżeli zatem starszym, schorowanym ojcem, mającym dwójkę dzieci, opiekowała tylko jego córka, to czy ma ona roszczenie z art. 140 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego względem swojego brata i jaką sumę powinien on jej zwrócić? Aby odpowiedzieć na to pytanie należy najpierw, na podstawie przepisów dotyczących obowiązku alimentacyjnego (art. 129 – art. 134 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego), ustalić czy brat w ogóle był obowiązany do alimentacji względem ojca. Jeżeli uznamy, że obowiązek alimentacyjny spoczywał zarówno na bracie jak i na siostrze, to trzeba określić jaka była jego wysokość. Tu przychodzi z pomocą art. 135 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Roszczenie regresywne będzie przysługiwać w siostrze tylko w kwocie, w której poniesione przez nią wydatki (także samodzielna praca, której wartość trzeba „przełożyć” na pieniądze) przewyższają jej własny obowiązek alimentacyjny i tylko do kwoty, którą na podstawie przepisów o alimentach obowiązany byłby łożyć jej brat.

Na sam koniec należy zaznaczyć, że same twierdzenia o wydatkach, kosztach czy włożonej pracy nie wystarczą - każde roszczenie trzeba należycie udowodnić zarówno co do zasady jak i co do wysokości.

styczeń 2020 r.

Paragon jako dowód wydatków na dziecko

Kodeks postępowania cywilnego nie zawiera wyliczenia środków dowodowych, co oznacza, że katalog ten pozostaje otwarty. Strona ma prawo do przedstawienia przed sądem wszelkich dowodów, których przedmiotem są fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie. W sprawach, w których istotą jest ustalenie poniesionych przez stronę wydatków, niezbędne będą wszelkie dokumenty potwierdzające dokonanie transakcji. Oczywistym jest, że wiarygodność dowodu wzrasta wraz z jego szczegółowością i zindywidualizowanym charakterem, jak w przypadku faktur czy dowodów operacji bankowych, na których widnieje wyraźne oznaczenie nabywcy, jednakże w pewnych przypadkach strona nie zawsze dysponuje tego typu materiałami. W takiej sytuacji pojawia się pytanie czy istnieje możliwość przeprowadzenia dowodu z paragonu.

Stanowisko sądów

Orzecznictwo zawiera wiele przykładów posłużenia się przez stronę paragonem jako środkiem dowodowym. Najczęściej dzieje się tak w sprawach o alimenty, w których strona pragnie wykazać wysokość kosztów ponoszonych w związku z codziennym funkcjonowaniem. Sąd, zgodnie z art. 233 KPC, ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Jednakże pomimo szeroko rozumianej swobody, w większości orzeczeń paragon został uznany przez sąd za niewiarygodne źródło faktów. W wyroku z dnia 27.11.2013 r. (sygn. akt III RC 140/13) Sąd Najwyższy podkreślił, że „paragon jest dowodem zakupu określonych produktów, jednak nie wskazuje kto dokonał określonego zakupu. Wobec powyższego trudno przyjąć, aby mógł on stanowić dowód na zakup określone rzeczy przez matkę małoletniej powódki”. W orzeczeniu z dnia 26.06.2016 r. (sygn. akt XIII Ca 95/16) Sąd Okręgowy we Wrocławiu podzielił stanowisko Sądu Najwyższego stwierdzając, że „paragon jest dowodem zakupu określonych produktów, jednak nie wskazuje kto dokonał określonego zakupu, natomiast w pewnym stopniu uprawdopodabnia ponoszone koszty utrzymania”.

Jak możemy zauważyć istotą problemu jest trudność w ustaleniu tożsamości osoby dokonującej płatności. Istnieje ryzyko, że osoba przedstawiająca dowód zebrała paragony od wielu osób, przedstawiając je jako własne, zwielokrotniając tym sposobem poniesione wydatki. Niestety brak jest niezawodnych metod, które pozwoliłyby potwierdzić czy zanegować autentyczność przedstawionych płatności. W związku z tym sądy niechętnie dopuszczają dowód z paragonu. Niemniej jednak, wydaje się, że gdy transakcje dotyczą towarów czy usług wysoce zindywidualizowanych, dotyczących szczególnych potrzeb danej osoby, sąd nie powinien mieć wątpliwości co do tożsamości ich nabywcy i dopuścić dowód w sprawie. Możemy wyobrazić sobie sytuację, w której strona nabywa leki czy usługi zgodne z historią przebiegu choroby lub akcesoria dziecięce odpowiadające wiekowi i potrzebom podopiecznego, w powyższych przypadkach zdobycie wielu paragonów i fałszowanie rzeczywiście poniesionych wydatków byłoby bardzo utrudnione. W takiej sytuacji przedstawienie w sądzie paragonu wydaje się rozsądnym rozwiązaniem. Należy uznać, że tego typu dowód powinien być przez sąd uwzględniony przede wszystkim z uwagi na fakt, że jest to najpowszechniejsza forma dokumentowania transakcji związanych z bieżącymi czynnościami życia codziennego.

grudzień 2019 r.

Obowiązek alimentacyjny względem dorosłych dzieci

Obowiązek alimentacyjny, zgodnie z Kodeksem Rodzinnym i Opiekuńczym, istnieje wobec dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie. Oznacza to, że obowiązuje również wobec dzieci, które uzyskały już pełnoletniość. Rodzice dziecka zobowiązani są według swoich sił i możliwości zarobkowych i majątkowych, aby przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny. W przypadku gdy rodzice dzieci są rozwiedzeni, w imieniu dziecka niepełnoletniego pozew o alimenty składa drugi rodzic, jeżeli dziecko uzyskało już pełnoletniość, robi to osobiście. Szczególnym przypadkiem, kiedy sąd musi orzekać o alimentach, jest sprawa o rozwód, pod warunkiem, że małżonkowie posiadają niepełnoletnie dzieci. Nawet w sytuacji, gdy oboje małżonków wnosiłoby o niezasądzanie alimentów, w wyroku orzekającym rozwód, sąd mówi w jakiej wysokości małżonkowie są zobowiązani do ponoszenia kosztów wychowania i utrzymania dzieci.

Czasami jednak sprawy rozwodowe trwają kilkanaście miesięcy. W tym okresie nie można wszcząć odrębnej sprawy o alimenty. Za ten okres można otrzymać środki na utrzymanie członków rodziny poprzez wniosek o zabezpieczenie, który można wnieść wraz z pozwem o rozwód albo podczas postępowania. Jeżeli takie postępowanie zostało wszczęte przed wytoczeniem powództwa o rozwód lub o separację, ulega ono z urzędu zawieszeniu.

Sytuacja gdy małżonkowie posiadają niepełnoletnie dzieci jest klarowna. Wątpliwości pojawiają się w momencie, kiedy dzieci są już pełnoletnie, ale nie są jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie. Do 2005 r. ustawodawca regulował taką sytuację w kodeksie postępowania cywilnego, przepis został jednak uchylony. W związku z tym Sąd Najwyższy podjął uchwałę dnia 28 listopada 2012 r. o sygn.. III CZP 77/12, w której odpowiedział na powyższe zagadnienie – uznał, że na wniosek jednego z małżonków można orzec o obowiązku przyczyniania się do zaspokojenia w czasie trwania postępowania potrzeb rodziny, obejmujących także koszty utrzymania pełnoletnich dzieci. Uchwała była wielokrotnie cytowana oraz potwierdzona w późniejszym orzecznictwie Sądu Najwyższego (m.in. postanowienie SN z dnia 24 listopada 2016 r. sygn. akt III CZP 73/16).

Pomimo uchwały SN, nie wszystkie Sądy stosują taką wykładnie obowiązujących przepisów. Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 10 września 2014r. I Acz 670/14 zaznaczył, że nie podziela takiej konstrukcji prawnej. Uznał, że nie można orzec o obowiązku przyczyniania się przez drugiego z małżonków do zaspokajania potrzeb dorosłych dzieci.

We wspomnianej uchwale z 2012 r. SN uznał również, że o ile środki na utrzymanie m.in. pełnoletniego dziecka mogą być zabezpieczone podczas sprawy rozwodowej, w wyroku orzekającym rozwód nie można orzec alimentów na rzecz pełnoletniego dziecka. Zabezpieczenie roszczeń o przyczynianie się do zaspokojenia potrzeb rodziny jest traktowane jako samoistne i ostatecznie, jest oderwane od wyroku i nie podlega weryfikacji w wyroku (kontrola zabezpieczenia odbywa się w ramach postępowania zabezpieczającego). Jeżeli wciąż przysługuje roszczenie o alimenty, po zakończeniu sprawy rozwodowej, pełnoletnie dziecko może złożyć pozew.

Warto wspomnieć również o sytuacji, w której dziecko uzyskuje pełnoletniość podczas trwania procesu. Taką sprawę rozpatrywał m.in. Sąd Apelacyjny w Krakowie – I ACa 223/14 – gdzie uznał, że jeżeli po wydaniu wyroku dziecko uzyska pełnoletniość, to w wyniku zaskarżenia wyroku, w części dotyczącej władzy rodzicielskiej lub alimentów, sąd powinien uchylić wyrok i umorzyć postępowanie w danym zakresie.

[stan prawny: listopad 2019]

listopad 2019 r.

Egzekucja świadczeń alimentacyjnych

O ile zasądzenie alimentów wydaje się stosunkowo proste, wyegzekwowanie należnych kwot często wiąże się z dużymi problemami. Osoba posiadająca tytuł wykonawczy (jest to tytuł egzekucyjny, zasądzający alimenty wraz z klauzulą wykonalności. Zgodnie z art. 1082 Kodeksu postępowania cywilnego w przypadku alimentów, klauzula wykonalności nadawana jest z urzędu) ma do wyboru dwa wyjścia, tj.:

wszcząć egzekucję komorniczą lub
egzekwować należność bezpośrednio od pracodawcy dłużnika.

Egzekucja komornicza

Wierzyciel może udać się do komornika, gdzie składając wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego wraz z tytułem wykonawczym, może rozpocząć postępowanie egzekucyjne. Komornik w pierwszej kolejności zajmuje wynagrodzenie (obejmuje również nagrody i premie przysługujące dłużnikowi oraz zyski lub udziały w funduszu zakładowym w związku ze stosunkiem pracy- art.881 Kodeksu postępowania cywilnego). Następnie, musi zawiadomić dłużnika, że nie może odbierać całości wynagrodzenia dopóki dług nie zostanie w pełni pokryty. Zobowiązuje również pracodawcę, który od tego momentu nie będzie mógł wypłacać dłużnikowi pełnego wynagrodzenia. Warto nadmienić, że opłata dla komornika pobierana będzie z zajętego wynagrodzenia, co oznacza, że tymi kosztami obciążony będzie wierzyciel.

Egzekucja bezpośrednio od pracodawcy

Drugą możliwością jest złożenie wniosku bezpośrednio do pracodawcy dłużnika (art.88 kodeksu pracy). Ten sposób można zastosować jedynie do dłużników zatrudnionych na umowę o pracę. W tym przypadku również niezbędne jest przedłożenie tytułu wykonawczego.

Od tej chwili pracodawca zobowiązany jest potrącać należną wierzycielowi kwotę z wynagrodzenia dłużnika, przy czym maksymalnie można potrącać 60% wynagrodzenia. W przypadku należności alimentacyjnych nie ma tak zwanej kwoty wolnej od potrąceń, co ma znaczenie głównie dla osób osiągających niewielkie zarobki.

Pracodawca zwolniony jest z obowiązku dokonywania potrąceń jedynie w przypadku gdy:

świadczenia alimentacyjne mają być potrącane na rzecz kilku wierzycieli, a łączna suma, która może być potrącona, nie wystarcza na pełne pokrycie wszystkich należności alimentacyjnych,
wynagrodzenie za pracę zostało zajęte w trybie egzekucji sądowej lub administracyjnej

Obowiązkiem jest także poinformowanie dłużnika o zajęciu wynagrodzenia z wniosku wierzyciela. W tym przypadku całość zajętego wynagrodzenia będzie przekazywana do wierzyciela (nie ma tu bowiem komornika, którego wynagrodzenie będzie potrącane z wyegzekwowanej sumy).

W przypadku, gdy niemożliwe jest uzyskanie pełnej należnej kwoty z wynagrodzenia dłużnika, bardziej korzystnym rozwiązaniem będzie rozpoczęcie postępowania egzekucyjnego poprzez komornika. Może on sięgnąć także po inne rozwiązania niż zajęcie wynagrodzenia, np. może przeprowadzać egzekucje z ruchomości. Oczywiście zawsze można zacząć od egzekucji za pośrednictwem prawodawcy, a gdy to okaże się mało skuteczne – zgłosić się do komornika.

październik 2019 r.

Umowa alimentacyjna

Umowa alimentacyjna stanowi alternatywę dla sądowego ustalenia alimentów, która sprawdzi się, o ile strony będą w stanie samodzielnie dojść do porozumienia. Prawo nie stawia tu żadnych wymogów co do formy, a więc może być to umowa ustna. Takie rozwiązanie nie jest jednak dogodne ze względów dowodowych, stąd zaleca się, by umowa taka miała przynajmniej formę dokumentową.

Umowy w formie notarialnej

Zdecydowanie najczęściej spotkać się można z umowami alimentacyjnymi w formie aktu notarialnego. Jest to rozwiązanie bardzo dogodne, gdyż akt notarialny jest tytułem egzekucyjnym. Oznacza to, że kiedy dłużnik przestaje płacić alimenty, wierzyciel może złożyć wniosek o nadanie klauzuli wykonalności aktowi notarialnemu. W postępowaniu o nadanie klauzuli sąd nie bada merytorycznie czy alimenty są należne czy nie, dlatego co do zasady są to sprawy bardzo proste i krótkie. Mając akt notarialny (umowę) wyposażony w klauzulę wykonalności możemy zwrócić się prosto do komornika lub nawet bezpośrednio do pracodawcy dłużnika (czytaj więcej).

Aby taka "uproszczona" egzekucja była możliwa umowa musi zawierać oświadczenie dłużnika o poddaniu się egzekucji. Poza tym w umowie należy zawrzeć:

datę i miejsce zawarcia umowy
określenie stron, tj. zobowiązanego i uprawnionego (imiona, nazwiska, adresy zamieszkania, serie i numery dowodów tożsamości, numery PESEL)
ustalenie postaci alimentów (kwoty lub w naturze)
określenie częstotliwości i daty uiszczania świadczenia alimentacyjnego
formę płatności alimentów
własnoręczne podpisy stron umowy

Umowa w formie innej niż notarialna

Jeżeli umowę zawrzemy w formie pisemnej czy ustnej również będziemy mogli dochodzić swoich praw, jednak będzie to znacznie będzie skomplikowane. W takiej sytuacji konieczne jest wniesienie powództwa o zasądzenie niezapłaconej kwoty. To na Powodzie spoczywa obowiązek udowodnienia, że doszło do skutecznego zawarcia umowy (stąd forma ustna umowy nie jest szczególnie dogodna). Niestety nawet w przypadku wygranej wyrok taki pozwala nam domagać się spłaty należności zaległych – jeżeli dłużnik nie będzie płacił alimentów za kolejne okresy, trzeba będzie złożyć kolejny pozew.

wrzesień 2019 r.

Jak długo dziecko pozostaje na utrzymaniu rodziców?

Zgodnie z naturalna koleją rzeczy to na rodzicu spoczywa prawny obowiązek utrzymania swojego dziecka. Potwierdzenie tej zasady znajdujemy w przepisach Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, a dokładniej w art. 133, którego §1 stanowi explicite, iż „rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka”. Reguła ta wydaje się klarowna, gdy mamy do czynienia ze standardową sytuacją rodzinną, kiedy to nieletni wymaga stałego nakładu środków finansowych ze względu na to, że wciąż uczęszcza do szkoły i nie ma możliwości podjęcia pracy zarobkowej.

Zgodnie z dalszym brzmieniem przepisu obowiązek ten istnieje dopóki dziecko nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie. Mogłoby to wskazywać na to, że gdy tylko osiągnie ono wiek pełnoletności zmuszone jest usamodzielnić się finansowo. W rzeczywistości nie jest to jednak tak oczywiste - ukończenie 18 roku życia nie musi oznaczać dla młodego człowieka zakończenia edukacji i natychmiastowego wejścia na rynek pracy. Fakt ten podkreślił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14 listopada 1997 roku (III RC 234/16) stanowiąc, iż „obowiązek alimentacyjny rodziców względem ich dzieci nie jest ograniczony terminem, a osiągnięcie przez dziecko określonego wieku nie stanowi przesłanki jego uchylenia. Nie ustaje z chwilą osiągnięcia przez alimentowanego określonego wykształcenia. Zależy on jedynie od tego, czy dziecko jest w stanie utrzymać się samodzielnie.”

Obowiązek alimentacyjny a kontynuowanie nauki

Nasuwa to jednak pytanie czy istnieje górna granica wieku dziecka za którą na rodzicu przestaje ciążyć ustawowy obowiązek alimentacyjny? Możemy przecież wyobrazić sobie sytuację, w której ambitny dorosły potomek zdobywa kolejne stopnie naukowe, jednocześnie wciąż pozostając na przysłowiowym garnuszku rodziców. Taki stan rzeczy może trwać przez lata.

Zgodnie z orzecznictwem kontynuowanie nauki i starania dziecka pełnoletniego o zdobycie lub podniesienie kwalifikacji stosownych do jego uzdolnień, które umożliwią mu w przyszłości osiąganie wyższych zarobków, mogą usprawiedliwiać odmowę podjęcia przez nie pracy lub niewykorzystywanie posiadanych możliwości zarobkowych, również tych związanych ze zdobytym dotychczas zawodem. Ustanie obowiązku alimentacyjnego nie jest także związane ze stopniem wykształcenia, w tym sensie, że nie ustaje z chwilą osiągnięcia przez dziecko określonego stopnia podstawowego czy średniego wykształcenia. Należy jednak podkreślić, że osobiste zdolności i cechy charakteru pełnoletniego dziecka muszą rzeczywiście pozwalać na kontynuowanie kształcenia – podejmowanie kształcenia nie może być iluzorycznym działaniem skierowanym jedynie na przedłużenie obowiązku alimentacyjnego.

Uchylenie się od obowiązku

Art. 133 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wprowadza możliwość uchylenia się od świadczeń alimentacyjnych przez rodziców względem pełnoletniego dziecka. Jest to możliwe tylko w przypadku, gdy świadczenia połączone są z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub gdy dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się. Finalna decyzja w sprawie uchylenia alimentów na dorosłe dziecko jest podejmowana przez sąd, który ocenia każdy przypadek indywidualnie.

sierpień 2019 r.

Pojęcie niedostatku

Z reguły nie można mówić o niedostatku osoby, która przez zbycie swego majątku lub jego części mogłaby sama, i to na czas dłuższy, z własnych środków zaspokoić swe usprawiedliwione potrzeby. Regułę tę należy jednak stosować ze szczególną ostrożnością, uwzględniając wszelkie okoliczności, m.in. stan majątkowy, położenie materialne itd. osoby, która w pierwszej kolejności byłaby (w razie niezbywania majątku) zobowiązana do alimentacji. Za zasadę ogólną można przyjąć brak obowiązku naruszenia przez uprawnionego substancji rzeczy służących do bezpośredniego zaspokajania jego potrzeb, których mógłby dochodzić od zobowiązanego. Uprawniony nie ma też obowiązku naruszania substancji, gdyby sprzeciwiały się temu zasady współżycia społecznego

Pojęcie niedostatku, pojawiające się w sprawach o alimenty, może rodzić problemy interpretacyjne. Zagadnieniem tym zajmował się wielokrotnie Sąd Najwyższy. 24 kwietnia 2018 r. w wyroku o sygn. akt: V CNP 22/17 SN ponownie wypowiedział się na ten temat.

Sąd zauważył, że co do zasady nie można mówić o niedostatku osoby, która przez zbycie swego majątku lub jego części mogłaby sama, i to na czas dłuższy, z własnych środków zaspokoić swe usprawiedliwione potrzeby. Jednocześnie zauważył, iż nie ma obowiązku naruszenia przez uprawnionego substancji rzeczy służących do bezpośredniego zaspokajania jego potrzeb, których mógłby dochodzić od zobowiązanego (na przykład sprzedaż mieszkania), jak również wtedy, gdyby sprzeciwiają się temu zasady współżycia społecznego. Ocena tego, czy dana rzecz służy jedynie do bezpośredniego zaspokajania potrzeb oraz czy zbyciu sprzeciwiają się zasady współżycia społecznego należy jednak ocenić w odniesieniu do konkretnego przypadku.

Dla przykładu staruszka mieszkająca sama w bardzo dużym mieszkaniu nie może twierdzić, że jest w niedostatku, gdyż mieszkanie to ma charakter zbytkowny (znacznie mniejszy lokal byłby wystarczający do zaspokojenia jej potrzeb, jednocześnie generując znacznie mniejsze koszty). Kobieta ta mogłaby go sprzedać, kupić mniejszy lokal i wciąż zostałyby jej pieniądze na utrzymanie się co najmniej przez kilka lat. Dodatkowo Sąd zwrócił uwagę na możliwość zawarcia umowy odwróconego kredytu hipotecznego, który może być bardzo korzystnym rozwiązaniem dla osób starszych, które z rożnych względów nie planują przekazać po śmierci nieruchomości swoim bliskim (tak jak było i w tej sprawie).

V CNP 22/17, Dopuszczalność kwestionowania ustaleń dotyczących faktów oraz powoływanie nowych faktów w skardze o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Pozostawanie w niedostatku. - Wyrok Sądu Najwyższego

LEX nr 2515738 - wyrok z dnia 24 kwietnia 2018 r.

TEZA | aktualna

Aktualności